Đền thờ Lê Hoàn (Thanh Hóa) là công trình linh thiêng tưởng niệm vua Lê Đại Hành - vị anh hùng dân tộc kiệt xuất, người có công lớn trong sự nghiệp dựng nước và bảo vệ non sông. Với kiến trúc cổ kính, không gian trầm mặc cùng những giá trị văn hóa - lịch sử đặc sắc, ngôi đền trở thành điểm đến tâm linh thu hút du khách thập phương ghé thăm, tìm về cội nguồn dân tộc. Chính vì giá trị to lớn ấy, nơi đây đã được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt, trở thành niềm tự hào của mảnh đất xứ Thanh.
Đền thờ Lê Hoàn nằm tại xã Xuân Lập, tỉnh Thanh Hóa - một vùng đất địa linh nhân kiệt. Không gian nơi đây hội tụ đầy đủ yếu tố phong thủy: phía trước là sông Chu hiền hòa, phía sau là núi non trầm mặc, tạo nên thế đất vững chãi, linh thiêng.
Ngày nay, đền không chỉ là điểm đến tâm linh quen thuộc của người dân địa phương mà còn thu hút đông đảo du khách thập phương về chiêm bái, tưởng nhớ công lao của vị vua anh hùng.
Sau khi vua Lê Đại Hành băng hà năm 1005, nhân dân đã lập đền để tưởng nhớ công lao to lớn của ngài - vị vua có nhiều đóng góp trong việc củng cố triều chính, phát triển kinh tế và đặc biệt là chỉ huy chiến thắng quân Tống xâm lược năm 981.
Trải qua các triều đại Lý, Trần, Lê, Nguyễn, ngôi đền nhiều lần được trùng tu, mở rộng, vừa giữ vai trò là điểm tựa tâm linh, vừa phản ánh dấu ấn kiến trúc qua từng giai đoạn lịch sử.
Năm 1990, Đền thờ Lê Hoàn được công nhận là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Đến năm 2018, với những giá trị đặc biệt về văn hóa, lịch sử và kiến trúc, di tích đã được xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt.
Toàn cảnh Đền thờ Lê Hoàn với kiến trúc cổ kính, uy nghiêm
Kiến trúc chữ Công và nghệ thuật chạm khắc tinh xảo
Ngôi đền chính được dựng hoàn toàn bằng gỗ lim quý, với nhiều cây cột lớn vững chãi. Đền được thiết kế theo lối kiến trúc truyền thống hình chữ Công, rộng 13 gian, gồm ba tòa: Tiền đường - Trung đường - Hậu cung. Điểm nổi bật là hệ vì kèo đặc trưng văn hóa thời Tiền Lê, với giá chiêng, chồng rường, kẻ bẩy, kèo góc… liên kết chặt chẽ, tạo nên một tổng thể bề thế, uy nghiêm.
Các nghệ nhân xưa đã khéo léo kết hợp nhiều kỹ thuật chạm khắc như chạm thủng, chạm nổi, chạm bong, tái hiện hình ảnh phượng, long mã, sư tử, hoa cúc… vừa sống động vừa tinh xảo. Nhờ vậy, ngôi đền không chỉ là chốn thờ tự linh thiêng mà còn là một bảo tàng sống động về nghệ thuật điêu khắc gỗ cổ truyền.
Không gian thờ tự trang nghiêm và quần thể di tích phụ cận
Không gian bên trong đền trang trọng với nhiều đại tự, hoành phi, câu đối cổ ca ngợi công đức vua Lê Đại Hành và sự hưng thịnh của triều Tiền Lê. Toàn bộ mái đền cùng các kết cấu gỗ được chạm khắc hoa văn hình rồng tinh xảo biểu tượng cho quyền lực và sự linh thiêng khiến ngôi đền trở thành một tác phẩm nghệ thuật kiến trúc thực sự.
Ngoài ngôi đền chính, quần thể còn có nhiều hạng mục quan trọng gắn với cuộc đời và gia tộc của vua như nền Sinh Thánh, lăng Quốc mẫu, lăng Hoàng Khảo, lăng mộ Lê Đột. Tất cả tạo thành một không gian tổng thể vừa uy nghiêm, vừa giàu giá trị lịch sử - văn hóa, là điểm đến không thể bỏ qua khi khám phá di sản xứ Thanh.
Văn bia cổ từ thế kỷ XVII
Bên cạnh kiến trúc độc đáo, Đền thờ Lê Hoàn còn lưu giữ những văn bia quý giá có niên đại hàng trăm năm. Trong khuôn viên hiện còn hai tấm bia đá dựng vào đầu thế kỷ XVII, dưới thời Lê Trung Hưng.
Tấm bia thứ nhất, dựng năm Hoàng Định thứ 2 (1602) triều vua Lê Kính Tông, ghi lại việc vua Lê Thánh Tông từng cấp cho làng Trung Lập 67 mẫu ruộng để phục vụ việc thờ cúng đức vua Lê Đại Hành.
Tấm bia thứ hai, dựng năm Vĩnh Tộ thứ 8 (1626), nhân dịp trùng tu đền, khắc ghi công đức và sự nghiệp của vua Lê Hoàn, từ việc lên ngôi cho đến những chiến công lớn như phá Tống, bình Chiêm, xây dựng Đại Cồ Việt độc lập, tự chủ.
Hai tấm bia này không chỉ là chứng tích lịch sử quan trọng mà còn là minh chứng rõ ràng cho lòng tôn kính mà hậu thế dành cho vị vua anh hùng.
Sắc phong, hoành phi, tượng pháp và đồ gốm cổ
Ngoài văn bia cổ, Đền thờ Lê Hoàn còn bảo tồn nhiều hiện vật mang giá trị lịch sử - văn hóa to lớn. Đó là các sắc phong của triều Lê và Nguyễn, cùng hệ thống câu đối, hoành phi, hương án, khám thờ, tượng pháp. Bên cạnh đó còn có những đồ gốm sứ niên đại từ thời Lý - Trần, góp phần khẳng định vị thế đặc biệt của ngôi đền trong đời sống tín ngưỡng và văn hóa xứ Thanh.
Ngoài ra, dân gian còn lưu truyền những câu chuyện về “đĩa ngọc phát sáng” và “đôi đũa thử độc” gắn với tên tuổi vua Lê Hoàn. Dù chưa có chứng cứ khảo cổ xác thực, những truyền thuyết này vẫn làm phong phú thêm giá trị tâm linh và sự linh thiêng của di tích
Đền thờ Lê Hoàn là nơi tưởng niệm công đức vua Lê Đại Hành - người đã lập nên nhiều chiến công hiển hách trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Du khách khi đến đây thường dâng nén hương thành kính, cầu mong bình an cho gia đình, đồng thời lắng lòng cảm nhận sự trang nghiêm, tĩnh tại giữa không gian cổ kính.
Ngôi đền chính được dựng bằng gỗ lim quý theo lối kiến trúc chữ Công, gồm Tiền đường - Trung đường - Hậu cung. Nổi bật nhất là hệ thống chạm khắc tinh xảo: rồng, phượng, long mã, sư tử, hoa cúc… được thể hiện bằng kỹ thuật chạm bong, chạm thủng, chạm nổi - phản ánh tài hoa của nghệ nhân xưa.
Không chỉ có kiến trúc độc đáo, khuôn viên đền còn lưu giữ hai tấm bia đá cổ từ thế kỷ XVII, nhiều sắc phong của các triều Lê và Nguyễn, cùng các hoành phi, câu đối, hương án, tượng pháp, gốm sứ cổ. Đây đều là những hiện vật quý giá, vừa minh chứng cho công đức vua Lê Đại Hành, vừa thể hiện đời sống tín ngưỡng và văn hóa đặc trưng của người dân xứ Thanh.
Đền thờ Lê Hoàn là công trình tâm linh - kiến trúc mang đậm nét đặc trưng xứ Thanh
Hằng năm, từ mùng 7 đến mùng 9 tháng 3 âm lịch, tại Đền thờ Lê Hoàn diễn ra lễ hội truyền thống tưởng nhớ công đức vua Lê Đại Hành - một di sản văn hóa phi vật thể độc đáo của xứ Thanh.
Tham gia lễ hội, du khách có dịp hòa vào không gian trang nghiêm của phần lễ với các nghi thức rước kiệu, dâng hương và tế lễ nhằm tưởng nhớ công lao vị vua anh hùng. Ngay sau đó, du khách lại được trải nghiệm sự náo nhiệt của phần hội với nhiều trò chơi dân gian như đấu vật, chọi gà, cờ người, kéo co, cùng các tiết mục hát chầu văn, múa lân - sư - rồng, trống hội rộn rã.
Mỗi trải nghiệm tại lễ hội không chỉ mang lại sự thích thú, mới lạ, mà còn giúp du khách cảm nhận sâu sắc tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và vẻ đẹp của bản sắc văn hóa xứ Thanh.
Không chỉ có đền chính, quần thể di tích còn bao gồm nền Sinh Thánh, lăng Quốc Mẫu, lăng Hoàng Khảo và lăng mộ Lê Đột… những công trình gắn bó mật thiết với cuộc đời vua Lê Hoàn.
Mỗi hạng mục đều mang dấu ấn lịch sử riêng, gợi cho du khách cảm giác được quay ngược dòng thời gian để hiểu thêm về quê hương, gia tộc và cội nguồn của vị vua anh hùng dân tộc.
Dạo bước quanh quần thể, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng cảnh quan hài hòa sông núi mà còn cảm nhận được chiều sâu văn hóa - tâm linh đã tồn tại hàng nghìn năm trên mảnh đất Thanh Hóa.
Bánh gai Tứ Trụ
Bánh gai Tứ Trụ từ lâu đã trở thành niềm tự hào ẩm thực của xã Xuân Lập. Bánh dẻo thơm mùi lá gai, kết hợp nhân đỗ xanh, mỡ đường ngọt bùi béo ngậy. Ngon nhất khi ăn lúc bánh còn ấm, có thể chấm thêm vừng rang để tăng hương vị. Du khách có thể mua ở các cửa hàng đặc sản địa phương, khu vực chợ Thọ Xuân. Giá thường dao động từ 10.000 - 15.000 đồng/chiếc, có thể nhờ hút chân không nếu muốn mang đi xa.
Bánh lá răng bừa - món bánh mang đậm hồn quê xứ Thanh
Đây là loại bánh truyền thống được làm từ bột gạo tẻ cùng hành khô, mộc nhĩ, thịt lợn xay, bọc trong lá chuối xanh hoặc lá rong, hấp chín. Chiếc bánh được làm theo hình thuôn dài, dẹp hai đầu và phình ra ở giữa giống như lưỡi nhỏ của chiếc răng bừa. Còn gì tuyệt vời hơn khi được thưởng thức chiếc bánh nóng hổi, dậy mùi thơm của mỡ hành, mềm mềm, gia vị nêm nếm vừa ăn. Du khách có thể mua ở các cửa hàng đặc sản địa phương, khu vực chợ với giá bánh khá bình dân, chỉ từ 3.000 - 5.000 đồng/chiếc.
Nem nướng - nem chua
Nem chua, nem nướng là đặc sản nổi tiếng xứ Thanh, nem chua có vị chua nhẹ, thơm tỏi ớt, thường ăn kèm lá ổi hoặc lá đinh lăng. Nem nướng thơm lừng, ăn nóng chấm với tương ớt cay nồng. Giá tham khảo khoảng 20.000 - 30.000 đồng/cái nem nướng và 40.000 - 70.000 đồng/chục nem chua. Nếu muốn mang làm quà, nên chọn loại đóng gói hút chân không.
Lamori Resort & Spa
Đây là lựa chọn gần nhất, chỉ cách Đền thờ Lê Hoàn khoảng 8km, khoảng 10 - 15 phút đi xe ô tô, đồng thời nằm gần sân bay Thọ Xuân. Lamori Resort & Spa có không gian xanh yên tĩnh, hiện đại, đầy đủ tiện ích như hồ bơi, spa, nhà hàng, thích hợp cho kỳ nghỉ ngắn ngày hoặc nghỉ dưỡng sau chuyến bay. Giá phòng khoảng 900.000 - 1.500.000 VNĐ/đêm.
Meliá Vinpearl Thanh Hóa
Nằm ngay trung tâm thành phố Thanh Hóa, khách sạn 5 sao này cách Đền thờ Lê Hoàn khoảng 40km, mất chừng 45 - 50 phút đi xe. Không gian hiện đại, sang trọng với đầy đủ tiện nghi như hồ bơi, spa, nhà hàng cao cấp, phòng nghỉ view thành phố. Giá phòng dao động từ 1.500.000 - 2.500.000 VNĐ/đêm, phù hợp cho du khách muốn nghỉ dưỡng cao cấp kết hợp tham quan nhiều điểm du lịch trong thành phố.
Palm Hotel Thanh Hóa
Tọa lạc ở trung tâm TP. Thanh Hóa, Palm Hotel là khách sạn 3 sao, cách Đền thờ Lê Hoàn khoảng 38 km, tương đương 45 phút đi xe. Khách sạn có không gian ấm cúng, dịch vụ cơ bản đầy đủ, tiện nghi vừa tầm, phù hợp với khách công tác hoặc du lịch tiết kiệm. Giá phòng dao động khoảng 500.000 - 900.000 VNĐ/đêm.
Bắt đầu tại Đền thờ Lê Hoàn (xã Xuân Lập): dâng hương tưởng niệm, dạo bước qua kiến trúc chữ Công bằng gỗ lim, đọc văn bia thế kỷ XVII và khu trưng bày hoành phi, câu đối.
Rời đền theo QL47 về Khu di tích Lam Kinh (xã Thọ Xuân), cách khoảng 15km gần 20 phút đi xe. Tại đây, chiêm bái Thái miếu, lăng Lê Thái Tổ, Hoàng hậu Ngô Thị Ngọc Dao, ghé Cầu Bạch, Giếng Ngọc, hòa vào không khí linh thiêng của quần thể di tích Lam Kinh.
Khởi hành ở Đền thờ Lê Hoàn: dâng hương, nghe kể những chiến công của Lê Đại Hành và ngắm nghệ thuật chạm khắc gỗ tinh xảo.
Tiếp tục đến Khu di tích Bà Triệu (xã Triệu Lộc) cách khoảng 40km gần 1 giờ đi xe. Viếng đền - lăng - miếu trên núi Gai, tìm hiểu khí phách Triệu Thị Trinh với lời thề bất hủ.
Trên đường về lại khu vực trung tâm, du khách có thể ghé thăm Điện Thừa Hoa hay còn gọi là Phủ Nhì hoặc Đền Thánh Mẫu (xã Định Hòa). Nơi đây không chỉ là một công trình tâm linh mà còn lưu giữ nhiều kiến trúc - hiện vật có giá trị nghệ thuật, gắn với dòng họ Ngô và Hoàng Thái hậu Ngô Thị Ngọc Dao (nhà Hậu Lê)
Cuối cùng, để kết thúc chuyến hành trình tâm linh đầy ý nghĩa, du khách di chuyển đến Thái Miếu nhà Hậu Lê (phường Hạc Thành), cách khoảng 35 - 40 phút đi xe từ Điện Thừa Hoa. Không gian thờ tự trang nghiêm, hệ thống hoành phi, câu đối cổ, nối mạch lịch sử Tiền Lê, Bà Triệu, Hậu Lê,... sẽ là điểm tham quan phù hợp cho những ai yêu thích tìm hiểu về lịch sử thời đại phong kiến Việt Nam.
Tour 3: Đền thờ Lê Hoàn - Lam Kinh - Chùa Quảng Phúc
Mở đầu ở Đền thờ Lê Hoàn: dâng hương, tham quan hiện vật văn bia, cảm nhận không gian trầm mặc. Di chuyển ngắn tới Lam Kinh (xã Thọ Xuân) cách Đền thờ Lê Hoàn khoảng 15km gần 20 phút đi xe để chiêm bái lăng tẩm, Thái miếu, dừng chân dưới tán cổ thụ, nghe chuyện phục quốc thời Lê.
Từ Lam Kinh, tiếp tục Chùa Quảng Phúc - ngôi chùa cổ linh thiêng ở xã Thọ Lập. Tại đây, du khách dâng hương cầu an, chiêm ngưỡng kiến trúc chùa cổ, tượng Phật và không gian thanh tịnh, mang đậm dấu ấn Phật giáo thời Lê.
Đền thờ Lê Hoàn không chỉ là nơi tưởng nhớ vị vua anh hùng, mà còn là minh chứng sống động cho lịch sử và văn hóa xứ Thanh. Một điểm dừng chân linh thiêng, cổ kính, đưa du khách trở về với cội nguồn dân tộc và niềm tự hào truyền thống. Vì vậy, nếu có dịp đến Thanh Hóa, đừng bỏ lỡ hành trình đến nơi đây để trải nghiệm kết nối giữa quá khứ hào hùng với hiện tại.
