Đồng bào Dao ở Thanh Hoá chỉ chiếm gần 3%, sinh sống dàn trải ở các huyện Mường Lát, Ngọc Lặc và Cẩm Thủy gắn với những sắc thái văn hóa và phong tục tập quán phong phú, độc đáo vẫn được đồng bào Dao trân quý, lưu giữ, trao truyền và trở thành nhu cầu không thể thiếu trong cuộc sống. Trong đó, Tết nhảy là một trong những sắc thái văn hóa đặc sắc.
Tết nhảy ra đời từ truyền thuyết cuộc thiên di của những người Dao đặt chân đến miền đất mới và đời tiếp đời được người Dao duy trì và phát triển. Tết nhảy tổ chức vào hai tháng cuối năm âm lịch, khi hoa đào, hoa mơ chúm chím những nụ xuân thì cũng là lúc khắp các bản làng người Dao lại rộn ràng tổ chức Tết nhảy thâu đêm suốt sáng trong thời gian ba ngày đêm với nhiều nghi thức dâng lễ Bàn Vương, tổ tiên, ông, bà, cha mẹ đã khuất và cầu cho mưa thuận gió hòa, nhân khang vật thịnh, cuộc sống yên lành. Trong cuộc đời mỗi người đàn ông người Dao quần chẹt Ngọc Lặc và Cẩm Thủy thông thường họ đều trải qua từ một tới ba lần Tết nhảy để tạ ơn trời, đất, long vương, thánh thần và tổ tiên đã giúp đỡ và phù trợ có cuộc sống no đủ, hạnh phúc. Tết nhảy còn là dịp để cúng tổ trạch, táo quân, cầu mưa, cầu mùa, cầu bình an, hạnh phúc.
Trang phục trong lễ hội tết nhảy của người Dao (nguồn: Báo Thanh Hoá)
Tết nhảy mặc dù chỉ được tổ chức trong các gia đình, dòng họ nhưng lại là ngày hội của cả cộng đồng. Để tổ chức Tết nhảy, gia đình và dòng họ phải có bàn thờ tổ và sắm đủ bộ tranh Đại đường - tranh thờ dân gian mang đậm màu sắc tôn giáo của người Dao. Bộ tranh này gồm 15 bức tranh vẽ các vị thần thánh được người Dao cho là tổ tiên của họ có nguồn gốc từ Trung Quốc. Để bộ tranh Đại đường trở nên thiêng liêng và có sức mạnh bảo hộ cuộc sống yên bình cho mỗi gia đình, dòng họ, người Dao tổ chức lễ khai quang tranh thờ bằng Tết nhảy. Lễ thức này cũng chính là việc “luyện âm binh” hay “Khao quân Tam Thanh” để các vị thần có đầy đủ binh lính tinh nhuệ và sức mạnh phù hộ, giúp đỡ cho con cháu trong họ, ngoài làng. Mỗi dòng họ tổ chức Tết nhảy có chu kỳ khác nhau và việc tổ chức Tết nhảy phụ thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi gia đình và từng dòng họ.
Tết nhảy của người Dao Thanh Hóa là một mảng màu tươi đậm hòa cùng với Tết nhảy của đồng bào Dao ở các địa phương trong cả nước. Đó là loại hình nghệ thuật tích hợp nhiều thành tố của văn hóa dân gian như: nghệ thuật múa, nghệ thuật âm nhạc, ngôn ngữ, trang trí, tạo hình, cách thêu thùa, may mặc, văn hóa ẩm thực... được phô diễn phong phú và đặc sắc.
Du khách đến với Thanh Hoá, khám phá và trải nghiệm giá trị văn hoá của người Dao tại các huyện Ngọc Lặc, Cẩm Thuỷ để biết về Tết nhảy, một phong tục tín ngưỡng của đồng bào dân tộc miền núi bao hàm các giá trị văn hóa dân gian độc đáo, có tác dụng thắt chặt mối dây đoàn kết, tương trợ, giúp đỡ nhau, chung xây cuộc sống ấm no, hạnh phúc, giáo dục tư tưởng, thẩm mỹ cho mọi người, nhất là thế hệ trẻ người Dao hôm nay và mai sau.
BT.Vũ Thị Ngời
