Phố Đầmthuộc làng Quảng Ích, xã Xuân Thiên, huyện Thọ Xuân, cách thành phố Thanh Hoákhoảng 50km được xây dựng từ những năm đầu của thế kỷ XX, mang lối kiến trúcđộc đáo, nhiều ngôi nhà cổ ở phố Đầm hiện nay vẫn được người dân gìn giữ, cònđậm nét các dấu tích của một khu phố buôn bán sầm uất bậc nhất cuối triềuNguyễn và thời Pháp thuộc.
Với lợi thế“nhất cận lộ, nhị cận giang”, Xuân Thiên trước kia là một điểm buôn bán sầm uấttrên bến, dưới thuyền, có bến đò Đầm, có chợ Đầm. Ở thế kỷ XIX, nơi đây là mộtvùng trù phú lái buôn bốn phương và các hộ đến họp nhiều - là nơi trung chuyểnhàng hóa của các thương nhân đưa hàng từ miền xuôi lên miền ngược và sang Lào,cũng như đưa các lâm thổ sản từ miền núi xuống tập kết... Thời thuộc Pháp, tạivị trí bến đò Đầm còn làm thành một bến phà nối con đường cái Tây, nối từ Quốclộ 47B sang Quốc lộ 15A. Chợ Đầm nổi tiếng trong vùng với những mặt hàng thủcông tinh xảo, những lâm, thủy sản ở miền ngược và miền xuôi tập trung về. Ởđây các nghề thủ công rất phát triển, như: nhuộm, đan lát, may mặc, kim hoàn,sành gốm, nồi đất, gạch ngói. Các nghề buôn bán dịch vụ, chuyên chở đường bộ,đường sông ngày càng phát triển. Cảnh người mua, người bán tấp nập, từ bến sônglên đến phố Đầm, tạo nên cảnh trên bến dưới thuyền rất sôi động thời bấy giờ.Chính vì điều kiện thuận lợi, làm ăn phát đạt nên nhiều người dân ở khắp mọinơi đều tìm đến phố Đầm để là nơi an cư lập nghiệp. Cũng chính lẽ đó mà nhiềungôi nhà cổ có kiến trúc đẹp đã được chủ nhân tạo dựng nên.
Trước nhữngnăm 70, xã Xuân Thiên có khoảng 100 ngôi nhà cổ, tập trung phổ biến ở phố Đầm,nhưng hiện nay chỉ còn gần 20 ngôi nhà giữ được gần nguyên dáng cổ xưa và cácđồ dùng sinh hoạt trong gia đình.
Những ngôinhà cổ xưa đều mang nét kiến trúc hai tầng mái đỏ, được xây bằng tường gạchnung vữa vôi, mái ngói đất sét nung, mát vào mùa hè, ấm áp mùa đông. Nhiều ngôinhà vẫn mang dáng dấp cũ, nhưng do tác động của thời gian bị xuống cấp nênnhiều gia đình đã sửa chữa để phù hợp với sinh hoạt hàng ngày trên cơ sở giữgìn nguyên trạng kiến trúc ngôi nhà.
Nhằm gìn giữ và bảo lưu giá trị kiến trúc nghệ thuật độcđáo của nơi đây, ngày 7/1/2020, phố Đầm được Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa côngnhận là điểm du lịch cấp tỉnh và hiện nay hàng ngàn lượt khách du lịch đến thămquan và tìm hiểu, cũng như ngưỡng kiến trúc độc đáo phố Đầm nổi tiếng một thờicủa xứ Thanh.
BT: Lê Lan
Ảnh:Sưu tầm
