Vùng đất này được ví như miền Tây Bắc thu nhỏ trong lòng xứThanh, cảnh đẹp hùng vĩ hiện lên như khúc độc hành của riêng sông Mã.
Dân du lịch bụithường đi theo quốc lộ 6, từ bản Lác (Mai Châu, Hòa Bình) tới Trung Sơn, TrungLý (Mường Lát) rồi xuôi Hồi Xuân (Quan Hóa), Cành Nàng (Bá Thước), chạy dọcsông Mã rồi lại ngược Cẩm Thủy, đi đường mòn Hồ Chí Minh về tạo thành một vòngtròn thú vị. Dọc cung đường này không có hoa cải trắng, tam giác mạch nên thơ,chỉ có cái ầm ào, dữ dội của dòng sông Mã và sự gập ghềnh của đường đi kíchthích máu "liều".
Mường Lát kỳ vĩvà nên thơ là nơi đầu tiên trong hành trình con sông Mã trở về đất Việt sau khiuốn lượn cả trăm cây số trên đất Thượng Lào. Trong tiếng Thái, Mường Lát nghĩalà "nơi nước tràn qua", và mùa mưa chính là lúc nước từ hàng trăm consuối tràn qua bản để về sông Mã. Đường từ Co Lương về trung tâm Mường Lát điqua vài chục con suối lớn nhỏ, có đá chắn ngang dòng. Sông Mã như con ngựa bấtkham nên những dòng suối đổ về đó cũng không có dáng vẻ hiền lành thường thấy.
Con đường khôngdài nhưng đủ nhớ với dốc cao vừa lầy vừa trơn, thử thách bản lĩnh người cầm láibằng những cú trượt dốc, bùn đất cuốn chặt hai bánh xe. Gặp đoạn này, “xế” phảivững tay lái, còn “ôm” thì sẵn sàng xuống xách giầy và lội bộ qua.
Từng dải lúa,nương ngô trải dài từ sườn đồi nọ đến sườn đồi kia, dập dềnh trong nắng sớm.Tén Tằn, Tam Chung... được coi là vựa lúa của vùng biên. Vào mùa gặt, từng lớpsóng lúa màu xanh chen lẫn màu vàng, đem no ấm về trong mùi cơm nếp mới hòacùng màu khói tỏa trên những mái tranh. Cuối tháng 8 là thời điểm các thiếu nữMông ngồi dệt sợi, may váy bên bờ suối để chuẩn bị ăn Tết độc lập. Nơi thượngnguồn sông Mã, cuộc sống gắn liền nương rẫy còn xiết bao vất vả. Ấn tượng vàoMường Lát là đi qua nhiều cầu đủ loại như cầu tre, cầu gỗ, lớn nhất là cầu treobắc qua sông Mã ngay trung tâm thị trấn.
Mải mê ngắm núirừng mà chưa kịp đến thị trấn, bạn có thể xin ở lại nhà dân trong bản. Họ rấtnhiệt tình, sẵn sàng cho ngủ lại qua đêm không lấy tiền nhưng có thể bạn sẽphải uống với gia chủ vài chén rượu ngô trước khi chìm vào giấc ngủ. Nếu maymắn, bạn còn được họ mời thưởng thức món sâu măng xào lá chanh, đặc sản của núirừng chỉ có vào độ tháng 9, tháng 10.
Đường từ MườngLát về thị trấn Hồi Xuân (Quan Hóa) vẫn là núi cao, sông rộng nhưng không còncái hiểm trở của trời Tây Tiến nữa. Hai bên bờ sông Mã rợp bóng mát của nhữngrừng luồng. Mùa nước cạn, sông Mã hiện ra nhiều bãi sỏi, ghềnh đẹp mắt. Từ thịtrấn Hồi Xuân chạy thẳng đường xuống Nam Xuân thăm hang Ma (hang Phi), nơi chứanhững quan tài bằng gỗ của người Thái. Những vách đá khổng lồ như tạc xuốngdòng sông.
Dưới sông,những bè, mảng của đồng bào dân tộc xuôi dòng, tập kết thành từng điểm. Họ khỏemạnh, lên thác xuống ghềnh cự phách như những con cá lăng. Dòng nước dữ dội đivào trong câu ca: Nhất Chiếng, nhì Cả, ba Long/ Lòng còn ái ngại NgốcCùng mà thôi. Cuộc sống nay đây mai đó, nhiều người bị thủy thần cướpđi cũng không khiến họ bỏ nghề, vẫn vượt sóng cuộn, thác ghềnh để mưu sinh.
Không nhiều kỳbí như Mường Lát, Quan Hóa, Pù Luông giống cô gái Thái hiền hậu, đẹp rạng ngờicòn say ngủ giữa núi rừng hoang vu. Kho Mường, bản Son – Bá – Mười, bản Đôn,bản Hiêu, chợ phiên phố Đòn là những cái tên gợi nhớ khi đến nơi này, bình yênvới ruộng bậc thang, những nếp nhà sàn dựa lưng vào núi và chuyện kỳ bí vềnhững báu vật của rừng khiến cho ta có cảm giác được về nhà. Thác Hiêu nước ầmào chảy suốt ngày đêm, với lượng đá vôi lớn trong nước nên có thể biến cây thànhđá.
Pù luông - ảnhsưu tầm
Trải nghiệm đã qua trong các cuộc hành trình đến và trở về khiến nhiềungười muốn quay lại những cung đường đầy bùn lầy, để ngắm nhìn ruộng bậc thanglúa chín vàng trong nắng chiều yên ả, cùng con người chân chất nơi đây.
Ruộng bâc thangpù luông - ảnh sưu tầm
Hải Vân
