Đến với Bỉm Sơn, du khách không chỉ được tham gia vào các nghi lễ thờ cúng, tế lễ Thánh Mẫu tại đền Sòng mỗi dịp Xuân về mà còn được hoà mình đắm say với cảnh non xanh nước biếc nơi đây. Rời địa phận Tam Điệp (Ninh Bình), du khách như ngỡ ngàng trước không gian trùng trùng điệp điệp núi non đèo dốc của mảnh đất Bỉm Sơn, một màu xanh non mỡ màng dệt thành những con sóng nhấp nhô trải rộng trong tầm nhìn, khiến lòng người muốn được dứt bỏ bụi trần để hoà mình vào cảnh sắc thiên nhiên.
Đèo Ba dội (ảnh sưu tầm)
Hồ Xuân Hương là một người yêu thiên nhiên và thích đi du ngoạn, Bà đã từng đặt chân đến nhiều nơi và thưởng thức cảnh đẹp của nhiều vùng đất nước. Nhưng không phải nơi nào đặt chân đến cũng được Bà làm thơ ghi lại cảm xúc của mình về phong cảnh những nơi đã qua. Duy có huyện Tống Sơn (tức Thị xã Bỉm Sơn ngày nay) là có Đèo Ba Dội được đi vào thơ Bà với cảnh núi non cheo leo, trùng điệp vừa hùng tráng vừa thơ mộng trừ tình:
“Một đèo, một đèo, lại một đèo
Khen ai khéo tạc cảnh cheo leo
Cửa son đỏ loét tùm hum nóc
Hòn đá xanh rì lún phún rêu.
Lắt lẻo cành thông cơn gió thốc
Đầm đìa lá liễu giọt sương gieo
Hiền nhân quân tử ai là chẳng
Mỏi gối chồn chân vẫn muốn trèo”.
Khi trèo lên tới độ cao 110m của đèo Ba Dội, một thiên nhiên kỳ vĩ với gió núi, mây vờn dưới chân, thi hào Nguyễn Du đã viết:
“Đạp mây núi Ba Dội
Kẻ lãng khách lại qua
Trong mắt thu đất lớn
Ngoài khơi thấy biển xa”
Trên đỉnh Ba Dội ta có thể ngắm cảnh trời mây non nước, thả hồn rộng với thiên nhiên để tâm hồn được thảnh thơi, êm dịu.
Đoạn đường thiên lý đi qua đây hiểm trở, có dạng thắt cổ bầu, uốn lượn, len lỏi qua những khe núi vách đá dựng đứng là một địa thế chiến lược vô cùng lợi hại, đó chính là phòng tuyến Ba Dội (ảnh sưu tầm)
Năm 1788 khi Vua Quang Trung hành quân ra Bắc diệt quân Mãn Thanh, qua nơi đây tận mắt chứng kiến khung cảnh hùng vĩ của Ba Dội, khung cảnh “khéo tạc” ấy của Ba Dội vừa có ý nghĩ về quân sự vừa dễ khiến cho lòng người say đắm. Có lần trên núi Vương Ngự, vua Quang Trung – Nguyễn Huệ đã cùng với Ngô Văn Sở ngồi đàm luận và xướng hoạ thành thơ về Ba Dội: Ngô Văn Sở hoạ:
“Một đèo một đèo lại một đèo
Nhiều đèo hợp lại sức dẻo dai”
Nguyễn Huệ tiếp:
“Đường đường qua lại nhiều vô kể
Hợp ý lòng ta hợp ý trời”
Năm 1842, vua Thiệu Trị (nhà Nguyễn) vi hành ra Bắc, qua Ba Dội cũng đã làm một bài thơ thất ngôn bát cú ca ngợi cảnh đẹp nơi này. Bài thơ đã được Thiệu Trị cho khắc vào bia đá đựng tại Ba Dội để ghi lại với hậu thế muôn đời cảnh đẹp vốn có của Đèo Ba Dội - Đường Thiên Lý – Hồ Cánh Chim:
“Giữa lối xanh um núi chất chồng
Tầng tầng phóng bước cỡi cầu Long
Chẳng như Vương Ốc chừa nơi tắt
Còn giống La Phù biệt lối thông
Đón gặp thẳm xa xuôi một ngọn
Vươn cao trung điệp biết bao vòng
Thanh Ninh hai trấn đây ranh giới
Đúc diệu kỳ qua lượn khắp vùng”.
Nhà Bia nơi lưu giữ Bia đá khắc bài thơ của Vua Thiệu Trị (ảnh sưu tầm)
Hải Vân
